Het belang van onderhoud is nergens zo zichtbaar als bij de werking van zaaimachines. De kleinste vervuiling kan zorgen voor een afwijkende dosering en daarmee een verschil in opkomst of gaten in de rij. Natuurlijk wil je defecten repareren en draaiende delen smeren, zodat je met een functionerende zaaier het veld in trekt. Maar het goed schoonmaken van je nokkenrad, doseerschijf of zaadschijf (met vacuüm) is minstens zo essentieel.
Bij mechanisatiebedrijf Wasse bv in het Drentse Hijken, dealer van Gaspardo en fabrikant van de Twinseeder, benadrukken ze dit verhaal. “Uiteindelijk bepaalt de grondigheid van het onderhoud voor een deel het resultaat in het groeiseizoen.”
Met honderd punten beginnen
“Voor de teelt van gewassen geldt dat je ieder jaar met honderd punten begint. Gedurende het seizoen verlies je punten door het weer, ziekten of plagen. De kunst is om na het teeltseizoen een zo hoog mogelijk aantal punten over te houden. Als je meteen begint met een slecht onderhouden zaaimachine of een verkeerd afgesteld doseringsmechanisme, heb je direct een achterstand,” legt Wouter Truin van Wasse BV uit. Met deze metafoor probeert hij het belang van goed onderhoud te schetsen. En dat zit vaak in kleine dingen. “De loonwerker of akkerbouwer komt pas bij ons als er echt iets aan de zaaimachine mankeert. Het vervangen van onderdelen kunnen ze vaak zelf ook wel.”
Typen zaaimachines
Zaaimachines kunnen grofweg in drie hoofdgroepen zijn ingedeeld. Allereerst de mechanische zaaimachines. Met een nokkenrad of borstelsysteem is het zaad naar het zaai-element getransporteerd. Dit type is simpel, robuust en minder onderhoudsgevoelig. De pneumatische zaaiers werken met een doseerrol. Zaad is door luchtdruk getransporteerd naar het zaaikouter. De derde groep is de precisiezaaimachine. Een vacuümsysteem trekt zaden aan op een zaadschijf en laat ze op precies het juiste moment los in de rij of op individuele plekken.
Onderhoud zaaimachine
Onderhoud begint vaak bij de standaard controlepunten, maar belangrijker is misschien wel om te beginnen met het leeg zaaien. “Vocht, bijvoorbeeld door mist, kan ervoor zorgen dat er aanslag ontstaat. Werk je met een doseerrad, dan kan de aanslag zo egaal zijn dat je wel een goede afdraaiproef hebt. Maar je kunt je voorstellen dat als bij vier of vijf nokken hetzelfde beeld ontstaat, die pulserend gaat werken. Hierdoor krijg je een opkomstverschil, wat ook gevolgen heeft voor je kilo’s per hectare.”
De verschillen tussen zaden zijn groot, daarom is het nog belangrijker om de zaaimachine schoon te maken. “Over het algemeen geldt: hoe lichter de korrel, hoe makkelijker die plakt. Ook een schoon product laat stof achter. Bovendien is veel zaad behandeld met een coating, wat ook makkelijk plakt.”
Volgens Truin kun je in de meeste gevallen visueel waarnemen dat er aanslag of zaad achterblijft. “Het hoeft misschien niet iedere keer, maar als de zaaimachine de winteropslag in gaat, is het wel goed om een check te doen.” Leeg zaaien, handmatig schoonmaken of met een stofzuiger werken zou afdoende moeten zijn.
Muizenvraat
Truin laat foto’s zien van een nokkenrad dat door muizen- of rattenvraat enorm is aangetast. “Muizen vinden het zaad dat achterblijft ook lekker. Als ze er niet direct bij kunnen, bijten ze net zo lang tot ze erbij kunnen.” Zelfs in moderne schuren gaat ongedierte op zoek naar eten. “Daarom is het altijd belangrijk dat de zaaimachine schoon is.”
“Eigenlijk is er geen enkele techniek waar vervuiling uitgesloten is,” vertelt Truin terwijl hij een zaaischijf van een precisiezaaier toont. “Deze heeft 26 gaatjes van 4,5 millimeter. Het zaad wordt vacuüm aangezogen. Op de juiste plek wordt de druk losgelaten en valt het zaadje door middel van zwaartekracht weg. Hier is het belangrijk dat je een constante, goede aanzuiging hebt. Ook zijn er merken die het overtollige zaad wegblazen. Je ziet dat het niet goed gaat als er sprake is van luchtlekken. Het voordeel is wel dat de huidige machines zijn uitgerust zijn met misserdetectie en gps-ondersteunende technieken. Je kunt snel actie ondernemen zodra er iets mis gaat.”
Controleer ook de ketting
Bij zaaimachines waarvan het doseerwiel mechanisch is aangedreven, is het belangrijk ook de ketting regelmatig te controleren. Daarnaast is het nalopen van de luchtpijpen op ophopingen en het checken van de kouterdruk een must. “Eigenlijk zijn dit zaken die iedere loonwerker zelf wel oppakt. Als er onderdelen vervangen moeten zijn, hebben wij die op voorraad liggen. In de meeste gevallen geven wij een advies. Dat is niet nieuw, maar af en toe verslapt de aandacht en is het belangrijk dat letterlijk het stof er even af wordt geblazen. Zo begin je het seizoen niet met een achterstand, maar met een goede start.”
Tekst en beeld: Martin de Vries
