Het volledig onder water zetten van een perceel, inundatie, kan een effectieve manier zijn bij het bestrijden van ziekten, plagen en onkruiden. Vanuit de Publiek-Private Samenwerking (PPS): bollen, bodem & aaltjes is een uitgebreid literatuuronderzoek gepubliceerd dat de beschikbare kennis over de effecten van inundatie op bodemstructuur, -biologie, chemie en bestrijding overzichtelijk maakt en aanbevelingen geeft.
Inundatie is het vrijwillig onder water zetten van landbouwgrond om ziekten, plagen en onkruiden te bestrijden. Na een ietwat ongebruikelijke ontdekking, waarbij telers na overstromingen soms merkten dat ze een aantal jaar minder last hadden van ziekten in hun percelen, blijkt inundatie in sommige gevallen een succesvolle methode en wordt deze steeds vaker toegepast. Zo is het effectief bij de bestrijding van stengelaaltjes (Ditylenchus dipsaci), maïswortelknobbelaaltjes (Meloidogyne chitwoodi) en cystenaaltjes (Globodera spp.). Het is een ingrijpend en complex proces dat gevolgen kan hebben voor veel aspecten van de bodem. De precieze effecten zijn echter nog niet volledig duidelijk.
Invloed op de bodemstructuur
Hoe de bodemstructuur reageert op inundatie hangt af van het type grond, het zoutgehalte van het water, de uitgangssituatie en de grondbewerking kort vóór het onder water zetten. Bij zandgronden kan de structuur verslechteren als er te snel te veel water is toegevoegd, terwijl percelen met veel organische stof minder risico lopen. Kleigronden kunnen afhankelijk van het kleitype zowel zwellen als krimpen. De onderzoekers doen de volgende aanbevelingen om de bodemstructuur na inundatie zo goed mogelijk te behouden. Verhelp bestaande structuurproblemen vóór de inundatie, zorg dat de grond goed los is, en laat het water langzaam vanaf het laagste deel van het perceel op en af.
Invloed op bodemchemie
Tijdens inundatie van een perceel ontstaat een zuurstofloze en volledig met water verzadigde omgeving. Dit heeft een sterke invloed op de bodemchemie. Het geheel van mineralen, organische stof, water en lucht in de bodem. De veranderingen in bodemchemie tijdens inundatie vormen een complex proces, waarbij de zuurgraad, het oplossen en reageren van voedingsstoffen, de kwantiteit en kwaliteit van de aanwezige organische stof en het bodemleven een grote rol spelen. Om negatieve effecten van inundatie te beperken, doen de onderzoekers de volgende aanbevelingen. Voorkom een overschot aan minerale stikstof voordat de inundatie start, omdat dit de uitstoot van broeikasgassen verhoogt. En de tweede aanbeveling is om de bemesting nauwkeurig af te stemmen op de gewasbehoefte en niet te ruim te bemesten.
Invloed op bodembiologie
Het microbioom, de verzameling bacteriën, schimmels, virussen en andere micro-organismen in de bodem, kan sterk verschillen tussen bodems. Het effect van inundatie hangt af van dit microbioom. Hoe heftig een microbioom reageert, hangt af van de mate waarin de organismen bestand zijn tegen zuurstofloze omstandigheden. Over het algemeen neemt de hoeveelheid organismen sterk af, maar blijft de diversiteit van het microbioom na inundatie grotendeels gelijk aan die van vóór de inundatie. Er zijn geen aanwijzingen dat groepen bacteriën volledig verdwijnen. Voor individuele soorten is dit echter niet bekend. Met goede nazorg kan het microbioom meestal herstellen tot vergelijkbare niveaus. Het effect van inundatie op schimmels is nog niet bekend.
Bestrijdende werking inundatie
Bij het onder water zetten van een perceel spelen verschillende factoren een rol in het bestrijden van ziekten, plagen en onkruiden. Tijdens inundatie verandert de omgeving in een minder gunstige plek voor veel van deze soorten. Zo wordt de bodem zuurstofloos, reageren stoffen in de bodem sneller met elkaar, lossen metalen op, en fermenteren bacteriën. Al deze processen kunnen ervoor zorgden dat extra giftige stoffen vrijkomen.
Sommige ziekten, plagen en onkruiden zijn niet bestand tegen deze veranderingen en zijn effectief bestreden. Helaas geldt dit niet voor alle soorten. Vooral soorten die leven van dood materiaal of een zwak concurrerend vermogen hebben, kunnen na inundatie sterk uitbreiden.
De onderzoekers doen de volgende aanbevelingen. Zorg voor een goede bodemstructuur, zodat er geen zuurstof in bepaalde plekken achterblijft; voeg extra organische stof toe om de bacteriegroei te bevorderen. En bemest niet te veel vóór de inundatie, zodat de stikstofconcentratie na de laatste teelt minimaal is.
Samenvatting van aanbevelingen
Het uitgebreide literatuuronderzoek heeft een handige lijst met aanbevelingen om het maximale effect van inundatie te waarborgen en de bodem zo gezond mogelijk te houden na het proces:
- Zorg voorafgaand aan het inunderen dat de grond zo is bewerkt dat deze goed los is.
- Teel het gras of de groenbemester voor de extra organische stof (ca. 40 ton/ha) op het betreffende perceel, en bemest daarbij minimaal adequaat voor de behoefte van het gewas.
- Laat het water langzaam op het perceel stromen, beginnend bij het laagste punt, waarbij ook direct onder de uitlaat van de pomp de waterstraal zoveel mogelijk gebroken is (bijvoorbeeld met behulp van pallets). Dit voorkomt luchtinsluiting en verkleint het risico op ‘instorting’ van de bodemstructuur sterk.
- Pomp tijdens de inundatieperiode water bij mits nodig. Bedenk dat droogvallen van de grond direct een zeer sterk remmende werking heeft op het inundatieproces, die ook moeilijk is te herstellen.
- Laat na afloop van de inundatieperiode het water langzaam en gecontroleerd af. Dit betekent via een bij aanvang aangebrachte hevelbuis waarmee het overgrote deel van het water is afgevoerd. Open pas daarna de drains. Dit alles om inspoeling van fijne bodemdeeltjes te voorkomen.
- Wacht geduldig af tot de grond weer voldoende draagkracht heeft en ga ook niet direct aan de slag met grondbewerking (vanwege risico op versmering en dichtslaan van de grond).
- Steek vóór het volgende teeltseizoen een grondmonster en laat dit analyseren op macro- én micronutriënten, want het kan zijn dat de inundatie andere gebreken oplevert dan je gewend bent van het betreffende perceel.
- Voer in het volgende teeltseizoen een gift organische bemesting aan (zoals compost of strorijke stalmest), en teel een gewas dat niet of weinig gevoelig is voor Pythium spp. en enigszins zouttolerant is.
Publiek-Private Samenwerking
Het onderzoek was onderdeel van PPS Bollen Bodem & Aaltjes: integraal aangepakt, voor een duurzame bollenteelt. Deze samenwerking richt zich op het brede thema van bodemkwaliteit in het kader van aaltjesbeheersingsstrategie, met als doel praktische methodiek ontwikkelen voor de sector. Naast dit literatuuronderzoek wordt er, zowel via pot- als veldproeven, meer informatie verzameld over de hoofd- en neveneffecten van inundatie. Resultaten zijn gedeeld op de research pagina van Wageningen Universitry and Research.
Bron: Groen Kennisnet
Beeld: Martin de Vries
