De bodem is de basis om het rendement van gewassen op een goed niveau te brengen. Met het Zwarte Specht-programma worden de benodigde mineralen door middel van compost als bouwstoffen aan het bodemleven gegeven. Voor een verder natuurlijk evenwicht zorgen melkzuurbacteriën er voor dat essentiële nutriënten worden vrijgemaakt en beschikbaar komen voor het gewas. Daarom wordt Kanne Brottrunk aan de compost van Zwarte Specht toegevoegd en op professionele schaal toegediend. Een stukje regeneratieve landbouw met goede resultaten.
Het voeden van de bodem, zodat die de plant kan voeden. Een snel herstel van het biologisch evenwicht in de bodem. Het optimaliseren van biofotonen en lucht rondom de wortels. Het verbeteren van de wateropname voor plant en dier. En het optimaliseren van mest met koolstof als basis voor het bereiden van hoogwaardige compost. Het zijn doelstellingen die het Zwarte Specht-programma kernschetsen. “Kringloop en bodem zijn complementair aan elkaar”, vat Anthon Bom samen.
Zwarte Specht
Bom is naast kleinschalige biologisch akkerbouwer technisch directeur van Zwarte Specht en vertelt trots over het concept dat is ontwikkeld. Een compost die de benodigde mineralen levert voor het bodemleven, dat door overbemesting en gewasbeschermingsmiddelen veel te lang kind van de rekening is geweest. “Zwarte Specht biedt de teler een totaaloplossing waardoor we grote sprongen vooruit maken in de bodembiologie. Het ontwikkelde concept werd bevestigd door Peter Vanhoof. Een onderzoeker, maar vooral een zeer praktisch ingestelde man, die al zijn hele leven met bemesting bezig is. Hij ontwikkelde een methode waarmee je de capaciteit en de gesteldheid van het bodemleven kunt meten.” Vanhoof liet zich inspireren door de ‘kringloop’-principes van arts en bacterioloog Hans Peter Rusch, die in het begin van de vorige eeuw al op papier zette dat het bodemleven de basis is voor een gezond gewas. “Uiteindelijk zijn de uitgangspunten ontwikkeld rond de gedachte dat je het bodemleven moet gebruiken om te sturen. Iedereen weet inmiddels wel dat de bodem belangrijk is. Maar hoe stuur je die en wat kun je er echt mee?”
Natuurlijk evenwicht
Zwarte Specht gaat uit van het natuurlijk evenwicht. “Zo kwamen we ook bij de producten van Kanne Bottrunk terecht. We zien dat melkzuurbacterie goede dingen kan doen als het gaat om het vrijmaken van essentiële nutriënten.” Kanne Brottrunk bestaat uit verschillende melkzuurbacteriestammen. In de praktijk heeft men bij Zwarte Specht gekeken naar de reactie in de bodem. Bom weet dat de producten zorgen voor positieve effecten op de rhizosfeer van het wortelgestel. “Het verbetert de ph, maar met name ook het redoxpotentiaal dat nodig is om die elementen vrij te laten komen voor de plant, die normaal niet vrij komen.”
De grootste effecten ziet Anthon Bom op basische gronden, met een hoge ph. “En daar hebben we veel van in Nederland. Van zeeklei tot zavelgronden, maar ook de zandgronden langs de kust. Denk aan de bollenstreek in Noord-Holland. Het is lastig om daar consistentie tussen bodemleven en organische stof te krijgen. Op zand of zavel breekt je organische stof heel snel af. Dat wil je temperen. Tegelijkertijd is het lastig omdat nutriënten niet of juist in hele hoge mate vrijkomen. Met organische stof moet je dus veel meer sturen in de grond.”
Van spijsvertering tot wijnbouw
Kanne Brottrunk heeft als onderneming een behoorlijke statuur als het gaat om melkzuurbacteriën. Voor de consumenten in de vorm van gezonde dranken, die goed zijn voor de spijsvertering en de weerstand. Voor de veeteelt maakt het Duitse bedrijf een enkelvoudig veevoer. Producten op basis van melkzuurbacteriën ten behoeve van effectieve opname van voeding, optimalisatie van de stofwisseling en opbouw van de weerstand. “In Frankrijk worden onze melkzuurbacteriën al geruime tijd ingezet in de wijnbouw”, vertelt Willem Lammerink, de Nederlandse vertegenwoordiger van Kanne Brottrunk. “In aanvang werden de melkzuurbacteriën voor probiotische redenen in de wijnbouw ingezet. Door middel van bladbesproeiing wordt er een milieu op het blad gecreëerd, die voor schimmels en ongedierte als niet prettig wordt ervaren. Datzelfde effect op pathogenen hebben melkzuurbacteriën in de darmflora bij mensen, Kanne Brottrunk bevat ook dextroroterend en levoroterend melkzuur, ongeveer 3 tot 3,5 procent. Melkzuur heeft een antibacteriële werking, zodat ziekteverwekkende kiemen en schimmels worden verhinderd te groeien. Tegelijkertijd krijgen de melkzuurbacteriën de kans om het zure milieu te benutten en zich bijzonder sterk te verspreiden of te vermenigvuldigen. Melkzuurbacteriën krijgen dus een voordeel in de strijd om leefruimte door hun eigen stofwisselingsproduct.”
In de bodem zagen de wijnbouwtelers ook positieve effecten. Voedingsstoffen komen beter beschikbaar, waardoor de opbrengst verhoogt. “Dan heeft een teler weinig meer nodig. Afgelopen maand hebben we meer dan honderdvijftig pallets met ons product aan Frankrijk geleverd. Dat is veel. Het is ook geen hype, want we doen dit al 25 jaar.”
Zoektocht naar consistentie
“Probleem met melkzuurbacteriën is dat het lastig blijkt om een constant product geleverd te krijgen”, stipt Anthon Bom aan. “De resultaten bij andere leveranciers waren te wisselend. Bij Kanne Brottrunk hanteren ze een langdurig fermentatieproces. Ze bakken een brood volgens een speciale receptuur van onder andere volkoren roggemeel, volkoren tarwemeel, volkoren havermeel, zuurdesem en bronwater. Het resultaat is een evenwichtig product bestaande uit miljarden melkzuurbacteriën van verschillende stammen. Via via kwamen we op het spoor van Kanne Brottrunk.”
In de ogen van Bom moet er veel meer gekeken worden naar de signalen die een plant geeft. “Dat is ook het probleem met overbemesting. Voor de stikstof die bacteriën leveren geeft de plant glucose terug. Heeft de plant genoeg gehad dan zal de plant dit ‘lokstofje’ minder uitscheiden. In de gangbare landbouw brengen we stikstof naar de plant, zo zetten we de bodem en het bodemleven buitenspel. Daardoor ontstaat er snel een overschot of een tekort, waardoor de weerbaarheid van de plant afneemt. Dat is simpel gesteld wat er gebeurt.”
Op boerderijniveau composteren
De Zwarte Specht-compost kan in het najaar toegediend worden, zodat de bacteriën in de bodem optimaal worden gevoed. “Onze voorkeur ligt wel op het bovengronds uitrijden in de nazomer, begin herfst. Liefst laten liggen en niet inwerken, uiteraard afhankelijk van de vervolgteelt.” De hoogwaardige compost wordt bij een professioneel composteringsbedrijf in rillen gezet en omgezet. “Bacterieleven en voeding moeten in balans zijn. De composteerder werkt volledig volgens ons principe. In het ideale plaatje worden de grondstoffen binnen een straal van vijftig kilometer verworven. We begeleiden bovendien een aantal akkerbouwers met compostering op boerderijniveau. Dat kan ook prima, alleen zijn de machines voor omzetten best duur. Dus moet je denken aan regionale samenwerkingen. Met compost kan dat ook prima. De rillen kunnen al op een betonpad of erf worden gelegd, als je maar goed rekening houdt met de juiste verhoudingen en zaken als erfafspoeling.”
Professionele toepassing
Ondertussen wordt de compost van Zwarte Specht met de Kanne Brottrunk-melkzuurbacterie al professioneel ingezet. “Bij een project in Zeeuws-Vlaanderen werken we al drie jaar bij biologische akkerbouwbedrijven op de zeeklei”, vertelt Anthon Bom. De effecten zijn positief, ongeacht het type gewas. Maar hoe beter het wortelgestel is ontwikkeld, hoe meer contact de plant ook heeft met het bodemleven. Ook voor gangbare landbouw is het interessant, alleen zorgen de zouten van kunstmest en de fungiciden die er gespoten worden, ervoor dat het proces met het bodemleven veel langzamer op gang komt.”
Bijbemesten gebeurt in het project met droge gecomposteerde kippenmestkorrels, die behandeld zijn met speciaal bacterieleven. Deze korrels komen snel en efficiënt beschikbaar voor de plant. “Aan de hand van proefstroken wel of niet behandeld maken we een analyse van de vooruitgang van het bodemleven. De stikstoftrappen zijn de graadmeter. Lastig is natuurlijk wel dat de effecten pas na meerdere jaren merkbaar zijn. Toch zien we wel degelijk grote verschillen ten opzichte van de nulmeting drie jaar geleden. Doel is nu om te kijken waar het optimum ligt. Van hogere hoeveelheden in het begin toewerken naar slechts een ‘onderhoudsbeurt’. Hoe we kunnen besparen op het toevoegen van voeding en tegelijk opbrengstzekerheid geven? Dat is het voornaamste.”
Een bepaalde manier van denken
Bom benadrukt dat de kennis van de boer belangrijk is in het hele proces. “Het is een bepaalde manier van denken. De teler moet zich realiseren dat door het verstoren van het proces je feitelijk weer op nul begint. Het vraagt om de goede dingen op de juiste momenten doen. Dat hebben wij al wel geleerd. Wel zien we dat als je dat in de vingers hebt, je in relatief korte tijd grote resultaten kunt boeken.” Een betere houdbaarheid van de gewassen door het toevoegen van de Kanne Brottrunk-melkzuurbacterie is iets waar de pijlen de komende jaren op gericht worden. “Een teler gaf aan dat zijn verse asperges drie dagen langer verkoopbaar waren. Dat is fors. Hetzelfde horen we bij de aardbeien. Op zich is de redenatie logisch: met een hoger vochthoudend vermogen blijft het product ook langer houdbaar”, aldus Lammerink.
“We nemen in ieder geval echt vooruitgang waar met een bodemleven dat veel harder werkt. Dit komt ten goede van de structuur, de bodemgesteldheid en de vochtvoorziening.” Volgens Bom bevestigt de ervaring in de praktijk daarmee de principes waar Zwarte Specht voor staat. “Gebruik geen lapmiddelen. Je moet werken aan de basis en dat is de bodem.”
Dit is een artikel uit de Akkerbouwkrant. Wil je deze thuis ontvangen? Klik hier.
Tekst: Martin de Vries
Beeld: Zwarte Specht
