De Hoge Gezondheidsraad adviseert een gecontroleerde, geplande en progressieve afbouw van het gebruik van glyfosaat in ons land en dat in het belang van de volksgezondheid. Het wetenschappelijk adviesorgaan van de FOD Volksgezondheid pleit ervoor dat het gebruik van het middel wordt stopgezet voor eind 2022. Tegelijk wil het dat de inspanningen om een aanvaardbaar alternatief voor glyfosaat te vinden intensief worden gestimuleerd. De raad dringt ook aan op een internationaal gecoördineerde aanpak.
Geen plaats voor Glyfosaat
De Hoge Gezondheidsraad (HGR) had in januari al een advies klaar, maar wilde dat niet meteen publiceren “omwille van de algemene en terechte aandacht voor de corona-epidemie waarin de HGR ook adviezen heeft verleend”. “Nu is het echter tijd om naar de toekomst te kijken en de kans van het noodzakelijke economische herstel aan te grijpen om ervoor te zorgen dat een duurzamere economie wordt opgebouwd waarin glyfosaat geen plaats meer heeft”, luidt het.
Het gebruik van glyfosaat staat al langer ter discussie nadat het Internationaal agentschap voor kankeronderzoek (IARC) de onkruidbestrijder als ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’ classificeerde. Na een aanslepende procedure besliste de EU om het gebruik van glyfosaat tijdelijk te verlengen tot december 2022. Ondertussen heeft een speciaal comité op vraag van Europa de procedures voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen herzien. Die herziening werd in januari 2019 goedgekeurd door het Europees parlement en vervolgens zijn een reeks bedrijven gestart met de procedure om de vergunning voor glyfosaat ook na december 2022 te verlengen.
Glyfosaatdossier
Gezien het belang van het glyfosaatdossier en gezien de missie van de HGR vond de raad het belangrijk om ook een standpunt in te nemen. “We willen niet opnieuw een systematisch overzicht geven van de wetenschappelijke literatuur, maar het is wel de bedoeling om in vogelvlucht een beeld te krijgen van de complexiteit van de situatie en om aanbevelingen te formuleren voor de Belgische gezondheidsinstanties”, klinkt het in een persbericht.
Volgens de HGR heeft glyfosaat een complex toxisch profiel. “Niet alleen is het kankerverwekkend, het heeft ook hormoonontregelende eigenschappen, er zijn effecten op het darmmicrobioom van mensen en dieren en er is een effect op bestuivers. Dit zijn allemaal punten van zorg”, klinkt het. “Vandaag wordt vooral gefocust op het mogelijk kankerverwekkend zijn van glyfosaat, maar ook andere aspecten van toxiciteit kunnen belangrijk zijn en zijn bovendien minder controversieel.” De HGR ziet daarin al voldoende reden om actie te ondernemen. “Glyfosaat heeft gevaarlijke eigenschappen”, concludeert de adviesraad.
Tegelijk staat in het advies dat er redenen zijn om aan te nemen dat glyfosaat slechts zwak kankerverwekkend is en dat het risico voor de mens beperkt is. “Uit de wetenschappelijke literatuur blijkt dat glyfosaat genotoxische, oxidatieve stressveroorzakende en hormoonontregelende eigenschappen bezit die wijzen op een kankerverwekkende werking, maar deze werking is moeilijk aan te tonen in dierstudies en het epidemiologisch bewijs voor de kankerwekkendheid bij de mens is beperkt.”
Hoge Gezondheidsraad
In dat kader wijst de Hoge Gezondheidsraad ook naar een meta-analyse die de meest recente update van de grootste studie in de VS omvat. In die studie werden meer dan 50.000 gebruikers van glyfosaat en vijf case-controlstudies opgenomen. “Uit die studie blijkt dat slechts een kleine groep gebruikers met de hoogste blootstelling aan glyfosaat een beperkt verhoogd risico op lymfekanker laat zien. Voor het merendeel van de gebruikers wordt geen verschil met niet-gebruikers gezien”, aldus de analyse van de HGR.
Gezien het massale wereldwijde gebruik van dit herbicide is de Gezondheidsraad zich naar eigen zeggen bewust van de belangrijke rol van glyfosaat, niet alleen in de landbouw maar ook in de economie in het algemeen. Tegelijkertijd merkt de raad op dat er nog geen geldig alternatief is voor glyfosaat. “Onze conclusie is dan ook dat het glyfosaatdossier niet alleen complex is vanwege de toxiciteit, maar ook vanwege de maatschappelijke aspecten”, zo luidt het.
Beperkt risico
Voortvloeiend uit al deze vaststellingen beveelt de HGR toch aan om het gebruik van glyfosaat zo snel mogelijk stop te zetten. “Hoewel het risico op negatieve effecten voor de mens na blootstelling aan glyfosaat beperkt is, adviseren we toch om al voor het einde van looptijd van de vergunning (15 december 2022) de onkruidbestrijder te weren”, klinkt het. De raad vraagt aan de bevoegde autoriteiten, bij voorkeur op Europees niveau, om voor die datum al een samenhangend plan op te stellen om het gebruik van glyfosaat stop te zetten.
Aanvaardbaar alternatief
Tegelijk vraagt de raad dat er ook werk gemaakt wordt van een aanvaardbaar alternatief voor glyfosaat. Dat kan een andere chemische stof met vergelijkbare eigenschappen zijn; maar ook aan andere niet-chemische methoden voor onkruidbestrijding moet gedacht worden. Gezien het wereldwijde belang van glyfosaat adviseert de HGR dat deze aanpak op een internationaal niveau wordt georganiseerd en gecoördineerd.
Bron: VILT
